Cukrzyca należy do chorób cywilizacyjnych, na którą choruje coraz więcej osób. Dotyczy zarówno dorosłych, jak i dzieci. Zaliczana jest do chorób metabolicznych, wynikająca z defektu działania lub wydzielania insuliny. Cukrzyca charakteryzuje się hiperglikemią, która może prowadzić do uszkodzenia w obrębie narządów: oczu, nerek, serca, układu nerwowego i krwionośnego. Różne formy cukrzycy spowodowane są zaburzeniami wydzielania insuliny lub jej niedoboru, wynikającymi z niszczenia komórek wysp trzustki lub zmian hormonalnych związanych z ciążą (tzw. cukrzyca ciężarnych).
Cukrzyca jako epidemia XXI wieku
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) przedstawiła dane, które wskazują, że w 2014 roku na cukrzycę chorowało 422 miliony osób dorosłych na całym świecie. International Diabetes Federation przewiduje, że w 2040 roku liczba ta wyniesie 642 miliony. Szacuje się, że w Polsce na cukrzycę choruje około 2 miliony osób. Uważa się, że ponad milion Polaków nie wie, że choruje na cukrzycę.
Do wykrycia cukrzycy służy szereg badań, które należy przeprowadzić zwłaszcza jeśli występuje nadwaga lub otyłość, mało aktywny tryb życia oraz jeśli zaobserwowano następujące objawy: szybkie męczenie się, osłabienie i senność, zwiększone pragnienie, zaburzenia widzenia, zwiększona częstość oddawania moczu, suchość w ustach, rozdrażnienie.
Rodzaje cukrzycy
Wyróżnia następujące postacie cukrzycy:
-Cukrzyca typu 1 (insulinozależna)– dotyczy około 15-20% wszystkich chorych na cukrzycę. Przyczyną tego rodzaju cukrzycy jest niszczenie komórek beta trzustki, które odpowiedzialne są za wydzielanie insuliny. Ten typ cukrzycy dotyczy najczęściej dzieci i osób młodych. Leczenie polega na podawaniu insuliny, stosowaniu diety i prowadzeniu aktywnego trybu życia.
-Cukrzyca typu LADA- zaliczająca się do definicji Cukrzycy typu 1, autoimmunologiczna, pojawiająca się wśród osób dorosłych. W jej rozpoznaniu kluczowe jest wykrycie autoprzeciwciał typowych dla cukrzycy typu 1, w szczególności anty-GAD.
-Cukrzyca monogrenowa– stanowi około 1-2% wszystkich przypadków cukrzycy, związana jest z wystąpieniem pojedynczej mutacji. Wyróżnia się tutaj modyfikacje: cukrzycę MODY oraz cukrzycę noworodkową.
-Cukrzyca typu 2 (cukrzyca insulinozależna)– występująca najczęściej wśród osób dorosłych. Podwyższony poziom glukozy nie jest związany z brakiem insuliny, ale z jej nieprawidłowym działaniem- insulinoopornością. U blisko 80-85% osób chorujących na cukrzycę typu drugiego diagnozuje się otyłość, a także nadciśnienie tętnicze. W leczeniu podkreśla się potrzebę odpowiedniej diety, wysiłku fizycznego oraz farmakoterapię.
-Cukrzyca ciążowa- wykrywana w przebiegu ciąży, ustępuje po urodzeniu dziecka. Wśród kobiet, u których zdiagnozowano cukrzycę ciążową, występuje większe ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 w przyszłości. Do objawów cukrzycy ciążowej zalicza się: częste oddawanie moczu, napady głodu, wzmożone odczuwanie pragnienia, zmęczenie, senność, pogorszenie widzenia. Leczenie tego typu cukrzycy powinno odbywać się pod nadzorem specjalistów ginekologów-diabetologów.
-Cukrzyca wtórna- cukrzyca typu 3- współistniejąca z innymi zaburzeniami oraz zespołami chorobowymi. Do najczęstszych przyczyn tej postaci cukrzycy zalicza się: leki przyjmowane w chorobach układu krążenia, choroby gruczołów dokrewnych, choroby przemiany materii- uwarunkowane genetycznie, choroby trzustki (przewlekłe zapalenie trzustki, rak trzustki)
Objawy cukrzycy:
Cukrzyca typu I
• zwiększone pragnienie
• suchość w ustach
• częste oddawanie moczu lub moczenie się
• brak energii
• uczucie ciągłego zmęczenia
• ciągłe uczucie głodu
• nagły spadek wagi
• niewyraźne widzenie
• zajady w kącikach ust
Cukrzyca typu II
• duże pragnienie
• utrata wagi, pomimo dobrego apetytu
• drażliwość, apatia
• nieostre widzenie
• senność i ogólne zmęczenie
• łatwość i szybkość w powstawaniu siniaków
• trudności w gojeniu się ran
• nawracające stany zapalne skóry, dziąseł, pęcherza moczowego
• sucha i swędząca skóra
Jeżeli zauważysz u siebie, powyższe objawy, warto sprawdzić poziom cukru we krwi oraz koniecznie skonsultować się z lekarzem.
Cukrzyca jest chorobą, której niestety nie da się wyleczyć, ale można ją skutecznie kontrolować, aby nie dopuścić do groźnych powikłań.
W leczeniu cukrzycy wskazuje się na potrzebę:
-regularnej kontroli glikemii (zawartości cukru we krwi)
-stosowanie się do zaleceń lekarza, dietetyka, fizjoterapeuty
Cukrzyca badania
Do rozpoznania cukrzycy upoważnia występowanie objawów hiperglikemii w skojarzeniu z glikemią przygodną (która nie występuje w godzinach porannych i na czczo) nie mniejszą niż 200 mg/dl (11,1 mmol/l) lub stwierdzona dwukrotnie glikemia na czczo przynajmniej 126 mg/dl (7 mmol/l) lub glikemia w drugiej godzinie testu obciążenia glukozą minimum 200 mg/dl (11,1 mmol/l).
Badania laboratoryjne w rozpoznawaniu i monitorowaniu cukrzycy obejmują:
• losowe pomiary cukru we krwi włośniczkowej glukometrem, które są główną metodą samokontroli u pacjentów z już rozpoznaną cukrzycą
• pomiary wskaźników z krwi obwodowej, przydatne jest oznaczenie poziomu cukru we krwi na czczo (glukoza) oraz badanie profilu lipidowego (cholesterol całkowity, cholesterol LDL, HDL, triglicerydy)
• pomiar stężenia hemoglobiny glikowanej HbA1C, który daje informację o średnim poziomie cukru we krwi w przeciągu ostatnich 2-3 miesięcy, dzięki czemu poza rozpoznawaniem cukrzycy służy do monitorowania skuteczności jej leczenia
• doustny test tolerancji glukozy (OGTT), pomaga rozpoznać stany przedcukrzycowe (nietolerancję glukozy) predysponujące do rozwoju cukrzycy typu 2, wykonuję się go też u ciężarnych
• badanie na obecność przeciwciał wobec komórek trzustki wytwarzających insulinę, to test wykrywający m.in. przeciwciała przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego (anty-GAD65), może pomóc odróżnić cukrzycę typu 1 od cukrzycy typu 2, ale również posłużyć jako czynnik wskazujący na ryzyko rozwoju zaburzenia w przyszłości u członków rodziny osoby chorej
• badanie ogólne moczu odzwierciedla czynność nerek, ale też potwierdza lub wyklucza istnienie infekcji w układzie moczowym. W nieleczonej cukrzycy w moczu może pojawić się glukoza, białko lub ciała ketonowe.
Leczenie cukrzycy
Leczenie cukrzycy obejmuje: monitorowanie poziomu cukru we krwi, farmakoterapię, dietę, aktywność fizyczną.
Ważne jest stosowanie się do zaleceń lekarzy, dietetyków oraz fizjoterapeutów.
Powikłania cukrzycy:
Odpowiednie leczenie cukrzycy jest niezwykle ważne, gdyż niewyrównana cukrzyca powoduje szereg powikłań ostrych oraz przewlekłych.
Wczesne (ostre) powikłania cukrzycy:
kwasica ketonowa
kwasica mleczanowa
hipoglikemia
hiperglikemia
zespół hiperglikemiczno-hiperosmolarny
Późne (przewlekłe) powikłania cukrzycy:
retinopatia cukrzycowa (uszkodzenia wzroku)
neuropatia cukrzycowa (uszkodzenia nerwów)
nefropatia cukrzycowa (choroba nerek)
choroby serca
udar mózgu
stopa cukrzycowa
Późne, czyli przewlekłe powikłania cukrzycy związane są z utrzymywaniem się przez dłuższy czas wysokiego poziomu cukru we krwi.
Zdarza się, że przewlekłe powikłania cukrzycy ujawniają się szybciej niż objawy choroby. Dlatego niezwykle ważne są regularne badania oraz kontrola.
