Nadciśnienie tętnicze

Nadciśnienie tętnicze to jedna z najczęstszych chorób cywilizacyjnych. Często w początkowym okresie pozostaje „w ukryciu” , dając mało charakterystyczne objawy. Niestety powikłania związane z podwyższonym ciśnieniem tętniczym krwi rozwijają się już na tym początkowym „utajonym” etapie choroby i dotyczą np. serca, nerek i mózgu.
Na wartość ciśnienia tętniczego składa się ciśnienie skurczowe (tzw. górne) i rozkurczowe (tzw. dolne). Jeśli wartości ciśnienia są równe lub przekraczają 140/90 mmHg mówimy o nadciśnieniu tętniczym.

Jakie wartości ciśnienia tętniczego uważa się za prawidłowe?

Klasyfikacja ciśnienia tętniczego:

Nadciśnienie tętnicze-rozpoznanie

Stwierdzenie podwyższonego ciśnienia krwi w pojedynczym, przygodnym pomiarze nie zawsze świadczy o nadciśnieniu tętniczym, ale powinno nas skłonić do wykonania dalszych pomiarów i zgłoszenia się do lekarza celem przeprowadzenia oceny wysokości ciśnienia tętniczego i wykonania dalszych badań. By postawić rozpoznanie powinniśmy mieć co najmniej dwa podwyższone pomiary w trakcie dwóch różnych wizyty u lekarza. Osoba u której stwierdzono podwyższone wartości ciśnienia krwi powinna zaopatrzyć się w ciśnieniomierz. Bardzo ważne jest zapisywanie wartości wykonywanych pomiarów – prowadzenie tzw. dzienniczka pomiarów ciśnienia. Pomiar ciśnienia tętniczego powinien odbywać się w warunkach spoczynkowych , tzn. po co najmniej 5-minutowym odpoczynku w pozycji siedzącej. Pomiaru nie powinno wykonywać się zaraz po spożyciu posiłku, po wypaleniu papierosa czy wypiciu kawy. W przypadku ciśnieniomierza naramiennego bardzo ważny jest dobór mankietu – osoby o większym obwodzie ramienia powinny mieć szerszy mankiet ( zbyt wąski mankiet może zawyżać pomiary). Dolny brzeg mankietu ciśnieniomierza powinien być ok. 3 cm nad zgięciem łokciowym. Pacjent w trakcie pomiaru powinien być w pozycji siedzącej, łokieć badanej kończyny powinien być podparty, a ramię powinno znajdować się na wysokości serca. Oprócz pomiarów domowych lekarz może zlecić w 24-godzinny automatyczny pomiar ciśnienia tętniczego (holter).
U niektórych osób występuje tzw. efekt białego fartucha, czyli wzrost ciśnienia tętniczego w trakcie pomiarów wykonywanych w gabinecie lekarskim. Dlatego bardzo ważne jest mierzenie samodzielnie ciśnienia w domu i prowadzenie dziennika zgodnie z wskazaniami lekarza.

Objawy nadciśnienia tętniczego

Do objawów nadciśnienia tętniczego zalicza się:
• pulsujące bóle głowy
• zawroty głowy
• szumy uszne
• zmęczenie
• krwawienie z nosa
• zaburzenia widzenia
• zaburzenia snu
• nerwowość
• bóle w klatce piersiowej, uczucie ucisku w klatce piersiowej
• duszność

W większości przypadków u dorosłych mamy do czynienia z tzw. nadciśnieniem tętniczym pierwotnym (samoistnym) – którego przyczyny są wieloczynnikowe. Przyjmuje się , że do powstania nadciśnienia pierwotnego znacznym stopniu przyczyniają się czynniki środowiskowe i genetyczne.

Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego

Czynniki które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego to :
– brak ruchu lub za mała aktywność fizyczna
– nadwaga , otyłość brzuszna
– nieprawidłowa dieta
– nadmierne spożycie alkoholu
– palenie papierosów
– przedwczesna choroba sercowo-naczyniowa w rodzinie chorego
– płeć męska

Istnieje też tzw. nadciśnienie tętnicze wtórne – związane z innymi schorzeniami np. :
– chorobami endokrynologicznymi , czyli chorobami gruczołów dokrewnych (tarczyca, przytarczyce, nadnercza )
– chorobami nerek
– przyczynami naczyniopochodnymi np. zwężenie tętnicy nerkowej, zwężenie aorty
– obturacyjnym bezdechem sennym
– nadciśnienie tętnicze ciążowe

Leczenie nadciśnienia tętniczego

O sposobie i metodzie leczenia w głównej mierze decydują wysokość ciśnienia tętniczego, rodzaj nadciśnienia, obecność chorób współistniejących, obecność i rodzaj ewentualnych powikłań i uszkodzeń narządów wewnętrznych oraz wiek pacjenta.
Gdy u pacjenta występuje łagodna choroba nadciśnieniowa oraz brak jest czynników ryzyka, to początkowe leczenie może sprowadzać się do zaleceń zmiany stylu życia . Jeśli zmiana stylu życia nie przyniesie oczekiwanych efektów ostatecznie włącza się leczenie farmakologiczne.
W przypadkach, gdy ciśnienie krwi jest od początku wysokie oraz występują dodatkowe czynniki zwiększające ryzyko, konieczne jest od razu włączenie leków hipotensyjnych oraz modyfikacja czynników ryzyka i stylu życia
Należy pamiętać, iż leczenie nadciśnienia jest leczeniem do końca życia. W przypadku modyfikacji stylu życia można osiągnąć spadek ciśnienia tętniczego i lekarz może zmniejszyć dawki leków na nadciśnienie. Ale i tak leczenie należy kontynuować – chroni nas ono przed powikłaniami i niekontrolowanymi zwyżkami ciśnienia tętniczego.
Leczenie nadciśnienia tętniczego ma przede wszystkim zapobiec powikłaniom .

Dlatego od początku tak ważna jest:
– modyfikacja stylu życia – czyli zmniejszenie masy ciała (o ile występuje nadwaga lub otyłość),
–zwiększenie aktywności fizycznej,
–rzucenie palenia,
–ograniczenie spożycia soli (do 5-6 g/dobę) i alkoholu,
–odpowiednia dieta.

Dieta w nadciśnieniu tętniczym

Najlepsza w tym przypadku będzie dieta śródziemnomorska. Badania pokazują, iż dieta ta ma pozytywny wpływ jeśli chodzi o układ krążenia. Dieta bazuje na warzywach, owocach, rybach. Znacznie ogranicza spożycie soli i tłuszczów nasyconych . Podstawą „zdrowych” tłuszczy jest oliwa z oliwek. Ponadto dieta ta jest bogata w pełnoziarniste produkty zbożowe, orzechy i zioła podkreślające smak potraw.
Podobnie polecaną dietą w przypadku nadciśnienia tętniczego jest dieta DASH czyli dieta która ma na celu leczenie i zapobieganie nadciśnieniu i innym chorobom układu krążenia . Polega ona przede wszystkim na ograniczeniu spożycia żywności przetworzonej, zawierającej duże ilości soli , tłuszczu i cukru oraz mającej wysoki indeks glikemiczny ( w uproszczeniu indeks glikemiczny określa jak szybko po spożyciu danego produktu wzrasta poziom glukozy we krwi). W diecie tej zaleca się spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym – czyli takich które powodują mniejszy wzrost poposiłkowej glikemii, bardziej stabilne poziomy glukozy i tym samym regulują gospodarkę insulinową zapobiegając np. cukrzycy i ułatwiając utrzymanie prawidłowej masy ciała. W diecie DASH unikamy alkoholu, kofeiny. Dieta ta opiera się na spożywaniu warzyw , owoców, produktów zbożowych, orzechów, chudego nabiału, ryb i chudego mięsa, nasion strączkowych i zdrowych tłuszczy roślinnych – podobnie jak dieta śródziemnomorska.

Jakie zagrożenia wynikają z nadciśnienia tętniczego?

Nieleczone nadciśnienie tętnicze może skutkować poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. W przypadku zaniechania leczenia istnieje ryzyko wystąpienia m.in. udaru mózgu , zawału serca, uszkodzenia nerek i oczu.

Opracowanie: lek. Anna Binek